Demans” terimi, beyin hücrelerinin tahribatı ve kaybına yol açan bir beyin hastalığı olan kişilerde sık rastlanan belirtileri kapsamaktadır. Beyin hücrelerinin kaybedilmesi doğal bir süreçtir, ancak Demans’a neden olan hastalıkta bu olay çok daha hızlı bir şekilde seyreder ve hastanın beyninin normal çalışmamasına neden olur.
Demans deyiminin Türkçe’deki en uygun karşılığı “bunama hastalığı”dır. Demans, kişinin işlevselliğinin yavaş ve ilerleyen bir şekilde bozulmasına yol açar. Demansların büyük çoğunluğunda kişinin işlevselliğinin tekrar düzelmesi mümkün değildir. Beyin tahribatı kişinin hafızasını, dikkat ve konsantrasyon, konuşma, düşünme gibi zihinsel fonksiyonlarını etkiler ve doğal olarak davranışlarına yansır.
Ancak demans tanımı sadece dejeneratif (beyinde hücre kaybıyla karakterize) demans ile sınırlı değildir. Her zaman aynı gelişim sürecini izlemeyen bir sendromu (belirtiler grubunu) ifade etmektedir. Bazı hallerde, hastanın durumu iyileşebilir ya da belli bir süre için dengede kalabilir. Demans vakalarının küçük bir bölümü tedavi edilebilir ya da geri dönüşümlüdür, ancak vakaların büyük bir çoğunluğunda tedavi imkânı pek yoktur.
Pek çoğu demansdan ziyade, zatürre gibi “komplikasyonlardan” (dolayı nedenlerden) kaybedilir. Eğer demans daha ileri yaşlarda ortaya çıkarsa, etkileri daha az şiddetli olur. Demas tanısı büyük bir şoka neden olur. Ancak hastanın semptomlarını tanımlamak, durumunun üzerindeki esrar ve yaftayı kaldırmaya yardımcı olur ve hastanın olduğu kadar, ailesinin de anksiyetesini azaltabilir.
Tanı, hastanın yaşam kalitesini arttırabilir, mevcuttedavilerden yararlanma şansı sağlayabilir. Demans hastası ve ailesine durumu hakkında daha fazla bilgi edinme ve uygun kaynaklara ulaşma olanağı sağlayabilir ve geleceğini planlamak için zaman kazandırabilir.
Genelde tanı koyabilmek için, bir dizi pahalı ileri teknoloji incelemenin gerekli olduğu sanılmaktadır. Bu demans için gerekli değildir. Demans tanısındaki en önemli öğe, hastada demansın gelişim öyküsünün dinlenmesidir.
Demans hasta yakınlarının dikkat etmesi gerekenler
Demans semptomları ile başa çıkmada hasta yakınlarına önemli görevler düşmektedir. Çok sevdiğiniz yakınınızın becerilerini kaybetmesine tanıklık ederken, bir yandan da giderek tuhaflaşan davranışlarını görmek sizi çok üzecektir. Unutmayın ki karşınızdaki hala o çok sevdiğiniz insan; değişen yalnızca hastalık nedeniyle davranışlarıdır.
Hastalığın semptomları ile başa çıkmak oldukça zor ve her gün baştan aynı sorunlarla uğraşmak yıpratıcıdır. Bu süreçte depresyon ve/veya anksiyete yaşamanız olasıdır. Kızgınlık hissedebilir, öfke patlamaları yaşayabilir ve sonrasında suçluluk duyabilirsiniz. Çok değerli yakınızın durumu ve O’na destek olmaya çalışırken yaşadığınız yorucu tempo nedeniyle böylesi duygular yaşamanız olasıdır.
Bu durumdan doktorunuzu haberdar etmelisiniz. Diğer yandan evde bakıma muhtaç bir hastanın olması tüm düzenlemelerin baştan yapılmasını gerekli kılabilir. Yaşamınızdaki alışkanlıklarınızı ertelemek zorunda kalabilir ve hatta aile içi çatışmalar yaşayabilirsiniz. Bu zor günleri yaşarken mutlaka yakınlarınızdan destek alın, aile içinde görev dağılımı yapın. Arada dinlenmeye ihtiyacınız olduğunu unutmayın, hastanızı güvenebileceğiniz bir başka yakınıza emanet edin.
Birkaç günlük bile olsa dinlenmek size nefes aldıracak ve böylece daha enerjik olarak geri dönemizi sağlayacaktır. Günlük yaşantımızda fark etmeden yaptığımız rutinler (giyinme, yemek yeme, banyo yapma vb.) bir Alzheimer hastası için çok güç olabilir. Hastalığın tıbbi tedavisinin yanı sıra bazı basit öneriler hastanın günlük yaşantısını kolaylaştıracaktır.
Hastanıza yardım edin ama mümkün olduğunca onun yerine siz yapmayın